Parzdepe ýa-da Parz-Depe — bu, Türkmenistanda ýerleşýän, täze Nisa şäheriniň diwarlaryndan takmynan 12 km günbatar tarapda ýerleşýän gadymy şäher görnüşindäki ýerleşmedir. Bu ýerleşme şäheri, galasy we etrapdan ybaratdyr. Şaharyň ýüreginde ýerleşýän galada, gadymy ýerleşmäniň ýüzlerçe metr üstünde, 2-3 m belentlikde ýerleşýär. Ol dikdörtgen görnüşli, 45-50 m ölçegli gurluşyk bolup durýar.
Şäher diwary, adatça dagdaky daşlardan we uly kiremitlerden düzülip, keramzitli şlak bilen birikdirilen. Ol galany çepeläp, yzygiderli aralyklar bilen gözegçilik meýdançalary bilen güýçlendirilendir. Bu taryhy ýerde esasy komponent bolan gadymy şäheriň özi, 160-200 m meýdany tutýan pentagon şekilini emele getirýär, öýleriň etrapdan ähli taraplaryny tutýan etrap bolsa bütin dagy öz içine alýar.
Arheologiki tapyndylar, Parzdepe şäheriniň ilkinji gezek Bronz döwründe ýaşaýyş üçin ulanylandygyny görkezýär. Ol Ahameniş we Part dönemlerinde ösüp, bu ýerlerde söwda we ykdysadyýet üçin möhüm merkez bolup hyzmat edipdi. Parzdepe, esasy söwda ýollaryna ýakyn ýerleşýän stratehiki taýdan amatly ýerleşişi bilen öz ösüşine we medeniýetara alyş-berişe möhüm goşant goşupdy.
Galanyň, dagyň merdanasynda ýerleşýän merkezi, Parzdepe şäheriniň administratiw we goraglyk merkezine hyzmat edipdi. Onuň täsirli dikdörtgen gurluşy, dag daşlary, uly kiremitler we keramzitli şlak birleşmesi bilen gurulyp, gadymy ýaşaýjylaryň gurluşyk ukybyny görkezýär. Şäheriň etrafyndaky diwary, gözegçilik meýdançalary bilen berkidilen, ýerleşmä daşary howplardan gorapdy.
Gadymy şäheriň özi, pentagon görnüşini emele getirip, gadymy bir şäher merkeziniň dizaýnyny we gurulşyny açyp görkezýär. Şäher ýaşaýyş jaýlary, jemgyýetçilik binalary we söwda ýerlerinden ybarat bolup, ýakymly we şowly bir jemgyýeti görkezýär. Gözlegler, çini gap-gaçlar, gurallar we zynjatlar ýaly tapyndylary ýüze çykardy, bu bolsa ýaşaýjylaryň gündelik durmuşyny we medeni amallaryny açyp görkezýär.
Wagtyň geçmegi bilen, Parzdepe dürli peselme we terk edilme döwürlerini başdan geçirdi, bu bolsa syýasy üýtgeşmeler, basyp alyşlar ýa-da söwda ugurlarynyň üýtgemegi bilen bagly bolup biljekdi. Häzirki wagtda, bu ýer, öň bu ýerde ösüş gazanan gadymy medeniýetleriň durnuklylygy we akyllylygy üçin şan-şöhrat goýýar.
Parzdepe ýurdy ziyorat etmek, syýahatlylara gadymy şäheriň galan ýadygärliklerini öwrenmek we geçmişe syýahat etmek mümkinçiligini berýär. Bu, Türkmenistanyň baý taryhyna giçmiş ýaşaýjylarynyň hekaýalaryny açyp görkezmek we sebitiň medeni we ykdysady dynamiklaryna düşünmek üçin ajaýyp bir mümkinçilikdir.
